Cát Bà – từ di sản thiên nhiên đến "đảo du lịch xanh" kiểu mẫu
Nằm ở cửa ngõ vịnh Bắc Bộ, Quần đảo Cát Bà – viên ngọc xanh của Hải Phòng – đang bước vào giai đoạn phát triển mới với tầm nhìn trở thành "đảo du lịch xanh kiểu mẫu của Việt Nam". Sự kiện được UNESCO công nhận cùng Vịnh Hạ Long là Di sản thiên nhiên thế giới liên tỉnh đã đưa Cát Bà lên bản đồ di sản toàn cầu, đồng thời mở ra cơ hội vàng để định hình chiến lược phát triển du lịch bền vững.
Theo ông Vũ Hữu Vững, Phó Chủ tịch UBND đặc khu Cát Hải: Xây dựng thương hiệu Cát Bà xanh không phải là khẩu hiệu mà là cam kết hành động. Chúng tôi đang siết chặt công tác quản lý nhà nước về môi trường, kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về Bảo vệ môi trường, đồng thời huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và nhân dân, doanh nghiệp, du khách cùng đồng hành trong xây dựng Cát bà xanh, thông qua rất nhiều hoạt động như: cam kết bảo vệ môi trường, gắn trách nhiệm bảo vệ môi trường với điều kiện kinh doanh du lịch; tổ chức các hoạt động toàn dân ra quân làm sạch môi trường hàng tháng; thực hiện phân loại rác thải tại nguồn .v.v
Trên đảo, các chương trình chuyển đổi năng lượng tái tạo, giao thông điện, hạn chế rác thải nhựa và xử lý nước thải tuần hoàn đang được triển khai mạnh mẽ. Mục tiêu đến năm 2030, Cát Bà sẽ trở thành "đảo không khí thải carbon" – một mô hình hiếm có tại Việt Nam. Mọi khâu, từ quy hoạch, đầu tư, vận hành đến dịch vụ du lịch, đều được thiết kế theo nguyên tắc "xanh hóa toàn diện".
Đáng chú ý, người dân địa phương cũng trở thành hạt nhân của mô hình du lịch xanh. Các chương trình tuyên truyền, đào tạo đã giúp ngư dân thay đổi thói quen xả rác xuống biển, tiểu thương giảm sử dụng túi nilon, và hộ dân tham gia phân loại rác tại nguồn. Những thay đổi nhỏ ấy đang tạo nên chuyển biến lớn, làm nên diện mạo "Cát Bà xanh" thực chất chứ không phải phong trào.
Vịnh Lan Hạ sở hữu nhiều bãi cát hoang sơ ẩn khuất trong những rặng núi đá vôi. Nguồn ảnh: Shutterstock
Đa dạng hóa trải nghiệm, nâng tầm giá trị
Trong nhiều năm, Cát Bà chủ yếu đón khách mùa hè, tập trung vào du lịch tắm biển và nghỉ dưỡng ngắn ngày. Điều này khiến hạ tầng du lịch bị khai thác chưa hiệu quả, lao động thời vụ chiếm tỷ lệ cao, và doanh thu du lịch thiếu ổn định. Chính quyền địa phương vì thế đã định hướng chuyển đổi từ "điểm đến mùa vụ" sang "điểm đến bốn mùa", xây dựng hệ sinh thái du lịch đa trải nghiệm.
Mùa xuân, Cát Bà hướng đến du lịch sinh thái và học đường – nơi học sinh, sinh viên có thể tìm hiểu về rừng ngập mặn, hệ sinh thái san hô và các làng chài cổ. Mùa hè là thời điểm của nghỉ dưỡng biển, thể thao nước và lễ hội đường phố. Sang thu đông, đảo lại trở thành điểm đến của những hành trình trekking rừng nguyên sinh, du lịch chữa lành và trải nghiệm ẩm thực địa phương.
Chèo thuyền Kayak khám phá đảo Cát Bà. Nguồn: Internet
Định hướng này không chỉ kéo dài thời gian lưu trú trung bình của du khách mà còn đa dạng hóa nhóm khách hàng, từ khách nội địa đến khách quốc tế cao cấp. Mục tiêu giai đoạn 2026–2030 là nâng thời gian lưu trú trung bình của du khách từ 1,8 ngày hiện nay lên 3–4 ngày, biến Cát Bà thành trung tâm du lịch xanh hàng đầu khu vực Đông Bắc.
Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, Hải Phòng đang đầu tư đồng bộ vào hạ tầng giao thông chiến lược: tuyến cáp treo Cát Hải – Phù Long – Cát Bà, cầu vượt biển Tân Vũ – Lạch Huyện, tuyến đường ven biển Hải Phòng – Quảng Ninh, cùng các cảng du lịch quốc tế hiện đại. Nhờ đó, du khách chỉ mất hơn 2 giờ di chuyển từ Hà Nội đến trung tâm Cát Bà – một lợi thế hiếm có trong mạng lưới du lịch miền Bắc.
Doanh nghiệp đầu tư xanh – nền tảng cho tương lai bền vững
Sự công nhận của UNESCO không chỉ mang ý nghĩa danh hiệu, mà còn là lời mời gọi đầu tư có trách nhiệm. Trong giai đoạn mới, các doanh nghiệp đầu tư vào quần đảo Cát Bà được khuyến khích hướng tới các mô hình du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng xanh, và bảo tồn thiên nhiên kết hợp cộng đồng.
Theo ông Vũ Hữu Vững, Đặc khu Cát Hải đang xây dựng cơ chế đồng hành giữa chính quyền, người dân và doanh nghiệp để không chỉ phát triển du lịch, mà còn phát triển con người và thiên nhiên. Trên địa bàn hiện nay có nhiều dự án phát triển du lịch của các doanh nghiệp đã chú trọng sử dụng năng lượng tái tạo, vật liệu thân thiện môi trường, cùng với việc bảo tồn sinh vật biển, trồng rừng ngập mặn, và phục hồi các khu vực sinh thái ven đảo.
Các doanh nghiệp lớn cũng đang tham gia vào chương trình "Du lịch không dấu chân carbon", cam kết giảm phát thải trong mọi hoạt động vận hành, từ khách sạn, khu nghỉ dưỡng đến phương tiện vận chuyển. Việc hình thành những khu du lịch cao cấp nhưng thân thiện với thiên nhiên đang góp phần định vị Cát Bà là trung tâm du lịch xanh đẳng cấp quốc tế, nơi du khách có thể tận hưởng sự sang trọng nhưng lại rất gần gũi với thiên nhiên,
Cầu sông Hốt, Cao tốc Hạ Long – Hải Phòng. Nguồn báo: Quảng Ninh
Hạ tầng giao thông liên vùng – đặc biệt tuyến cao tốc Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái và đường ven biển – đang tạo cú hích lan tỏa, mở rộng chuỗi giá trị du lịch xanh ra toàn vùng duyên hải Đông Bắc. Khi du khách có thể di chuyển liền mạch từ Hà Nội tới Hạ Long, Cát Bà và biên giới chỉ trong vài giờ, tiềm năng phát triển các tour liên vùng, nghỉ dưỡng dài ngày và đầu tư du lịch quốc tế sẽ được mở rộng mạnh mẽ.
Di sản kép Hạ Long – Cát Bà vì thế không chỉ là "niềm tự hào của Việt Nam" mà còn là một minh chứng cho hướng đi đúng đắn của kinh tế xanh. Từ những hành động cụ thể của chính quyền, cộng đồng và doanh nghiệp, Cát Bà đang dần trở thành biểu tượng mới của du lịch bền vững – nơi thiên nhiên không bị đánh đổi, mà trở thành nguồn lực cho tương lai.
