Ngày 24/6/2023, Quốc hội khóa XV thông qua Nghị quyết 98 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM. Hơn 2 năm sau ngày khoác lên “chiếc áo thể chế” mới, TPHCM đã đạt được những thành tựu nhất định trong quá trình phát triển nhờ nhanh chóng tận dụng những chính sách nổi trội, đặc thù từ nghị quyết.
TS. Trần Quang Thắng - Viện trưởng Viện Kinh tế và quản lý TPHCM - nhận xét, sau một thời gian ngắn thực hiện Nghị quyết 98, thành phố đã đạt và vượt kế hoạch nhiều chỉ tiêu kinh tế - xã hội, tạo nền tảng cho phát triển nhanh và bền vững. Các dự án hạ tầng trọng điểm như đường vành đai, metro, cải tạo kênh rạch… được tháo gỡ về vốn và thủ tục, tiến độ được đẩy nhanh. Cùng với đó, niềm tin của doanh nghiệp và nhà đầu tư tăng lên khi thành phố có thể đưa ra quyết định nhanh chóng, không bị nghẽn ở khâu xin ý kiến cấp trên.
Một góc TPHCM từ trên cao.
Về giải quyết vốn và tái định cư, nghị quyết đặc thù này cho phép thành phố sử dụng ngân sách đầu tư công để bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ngay tại các khu vực quanh nhà ga, thay vì chờ Trung ương phê duyệt.
“Nhờ cơ chế đặc thù, TPHCM có thể nhanh chóng triển khai các nút giao, giảm ùn tắc và tạo động lực phát triển vùng. Nghị quyết 98 giúp thành phố không chỉ tháo gỡ thủ tục cho các dự án lớn như metro số 1 và Vành đai 3, mà còn tạo tác động kinh tế - xã hội trực tiếp: tăng nguồn thu ngân sách từ khai thác quỹ đất, giảm ùn tắc giao thông, nâng cao chất lượng sống và mở rộng cơ hội việc làm cho người dân”, ông Thắng chỉ rõ.
Ông Thắng nhìn nhận, sau hơn 2 năm thực hiện, Nghị quyết 98 đã giúp TPHCM có nhiều bước tiến, nhưng vẫn bộc lộ hạn chế về cơ chế tài chính, quy hoạch, thu hút đầu tư và quản trị đô thị, chưa đủ mạnh để đáp ứng vai trò siêu đô thị hơn 14 triệu dân. Vì vậy, Quốc hội cần phải sửa đổi để mở rộng quyền tự chủ, tháo gỡ điểm nghẽn và tạo khung pháp lý linh hoạt hơn.
Theo ông Thắng, Nghị quyết này bộc lộ hạn chế cơ bản như độ mở chưa đủ linh hoạt. Ông dẫn chứng, Nghị quyết 98 được thiết kế cho TPHCM với quy mô cũ, trong khi nay thành phố đã mở rộng không gian phát triển, dân số thực tế gần 20 triệu người. Các quy định hiện tại chưa đủ để khai thác hết tiềm năng của một siêu đô thị.
Bên cạnh đó, quy định còn rườm rà, thiếu thực quyền. Một số điều khoản vẫn yêu cầu “theo quy định pháp luật hiện hành”, khiến thành phố phải xin ý kiến, làm mất đi tính đặc thù. Nhiều quy định liệt kê quá chi tiết, dẫn đến khi có tình huống mới lại phải sửa nghị quyết, thay vì trao quyền nguyên tắc cho HĐND TPHCM tự quyết.
Mặt khác, chưa tạo khung quản trị đại đô thị. Nghị quyết 98 chưa đưa ra khuôn khổ đầy đủ cho mô hình quản trị tương đương Tokyo, Seoul hay London; vẫn tồn tại sự phân mảnh trong quy hoạch, chênh lệch phát triển giữa nội đô và ven đô, năng lực quản trị dữ liệu còn hạn chế.
Viện trưởng Viện Kinh tế và quản lý TPHCM nhấn mạnh, Nghị quyết 98 vẫn cần phải tiếp tục được sửa đổi để đáp ứng quy mô mới của TPHCM sau sáp nhập và mở rộng địa giới hành chính, nhằm tiếp nhận cơ chế mạnh hơn để quản lý đô thị - công nghiệp - cảng biển thống nhất. Việc này cũng thể hiện Quốc hội muốn trao cho TPHCM một không gian riêng để tự do sáng tạo, phát triển bứt phá, thay vì bị bó buộc như các địa phương khác.
“Sửa đổi nghị quyết cho thông thoáng hơn nhằm giải quyết các dự án tồn đọng, mở rộng cơ chế tài chính, thu hút nhà đầu tư chiến lược, và xây dựng mô hình quản trị đại đô thị. Nghị quyết 98 đã là bước tiến nhưng chưa đủ mạnh. Việc sửa đổi là cần thiết để TPHCM có thể bứt phá đúng với tiềm năng, duy trì vai trò đầu tàu kinh tế và trở thành siêu đô thị hiện đại”, vị chuyên gia nhận định.
Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được cho rằng Quốc hội thảo luận về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết 98 có ý nghĩa rất lớn đối với TPHCM. Điều này khẳng định sự quan tâm sâu sát, quyết liệt của Trung ương về những nhiệm vụ cấp bách nhằm tạo điều kiện cho thành phố tiếp tục làm tốt vai trò tiên phong vì cả nước, cùng cả nước. Việc điều chỉnh, “nâng cấp” Nghị quyết 98 xuất phát từ yêu cầu phải hoàn chỉnh quy hoạch, tái kiến trúc không gian phát triển theo tư duy đa cực - tích hợp - siêu kết nối theo định hướng “3 vùng - 1 đặc khu - 3 hành lang - 5 động lực” sau khi thành phố mở rộng không gian phát triển lên gần 6.800km2 và dân số khoảng 14 triệu người. Đây là nền tảng để TPHCM trở thành một đô thị hiện đại và bền vững.
